Tab Article

W sierpniu 1997 roku uwaga światowych mediów skupiła się na Sztokholmie. Czy to prawda, ze demokratyczne państwo dobrobytu w imię "higieny rasy" az do lat 70. XX wieku zmuszało tysiace obywateli do operacji pozbawiajacych płodności? że socjaldemokratyczne władze Szwecji dzieliły ludzi na "pozytecznych" i "małowartościowych"? Jak to mozliwe, ze media przez tyle lat nie podjęły tematu? Tydzień później rzad Szwecji zdecydował o powołaniu specjalnej komisji i zadośćuczynieniu ofiarom programu sterylizacji.
Autorem artykułów, które ujawniły te wstrzasajace praktyki, był Maciej Zaremba Bielawski. Higieniści. to rozbudowana ksiazkowa wersja tamtych tekstów, wzbogacona o eseje dotyczace historii eugeniki, jej propagatorów, przeciwników i fanatyków, działajacych w krajach tak róznych, jak Stany Zjednoczone, Trzecia Rzesza, Szwecja czy Japonia. Nazistowskie Niemcy nie miały monopolu na eliminowanie jednostek "niegodnych zycia". Utopia uszlachetnienia ludzkości metoda hodowli ma długa i zaskakujaca tradycję. Hołdowali jej takze w latach 30. wybitni i postępowi Polacy, m.in. Tadeusz Boy-żeleński i wielu znanych lekarzy. W rozdziałach napisanym specjalnie do polskiego wydania autor próbuje zrozumieć, co nimi kierowało i dlaczego nie znaleźli w Polsce posłuchu.Choć dziś nie prowadzi się juz państwowych programów "genetycznego ulepszenia" ludzkości, eugenika jako taka wcale nie spoczęła na śmietniku historii. Dochodzi do głosu w nowych formach, jak choćby w Stanach Zjednoczonych, gdzie dzieci zaskarzaja rodziców i szpitale za to, ze urodziły się z wrodzona ułomnościa.
"Ksiazka Macieja Zaremby jest przerazajaca opowieścia o tym, jak przewrotna moze być myśl ludzka. Program eliminacji 'niepotrzebnych' jednostek nie był wynalazkiem Hitlera, tylko ostatecznym spełnieniem znacznie wcześniejszej myśli eugenicznej. W XIX i XX wieku tysiace ludzi padły ofiara pseudonaukowej eugeniki motywowanej albo 'dobrem' zainteresowanych (zal nam niewidomego, bo nie widzi), albo dobrem społeczeństwa (nic nam z tych bytów, mamy tylko wydatki). 'Rózne zale - czy ten sam?' - pyta Autor. Ze zgrozy tej myśli mozna sobie dopiero zdać sprawę, wędrujac z Zaremba od kraju do kraju, od ustawy, do ustawy, wczytujac się w argumentacje rozmaitych obrońców 'jakości zycia'. Moze kogoś zdziwi, ze prawa sankcjonujace dyskryminację słabszych w wielu cywilizowanych krajach obowiazywały całkiem do niedawna. To prawda, lecz czy dzisiejsze procesy o odszkodowanie za sam fakt urodzenia (bo lekarze nie rozpoznali upośledzenia i płodu nie usunięto) nie sa akceptacja pojęcia 'zycia niewartego bytu', kontynuacja złowrogiej filozofii 'higieny rasy'?"ks. Adam Boniecki
"Ksiazka Macieja Zaremby to wstrzasajace świadectwo tego, jak idee które kusza racjonalnościa i pozornym obiektywizmem języka naukowego, moga prowadzić do szaleństw, naduzyć i zbrodni. Historia szwedzkich ustaw sterylizacyjnych jest godna przypomnienia moze właśnie dlatego, ze dotyczy społeczeństwa uwazanego powszechnie za wzór demokratycznego standardu. Jest zarazem ostrzezeniem: nigdzie i nigdy nie mozna bagatelizować zagrozeń wynikajacych z odwiecznych marzeń i dazeń do tworzenia społeczeństwa 'doskonałego'. To ostrzezenia płynace z ksiazki Zaremby pozostaja nadal aktualne i warto zdawać sobie sprawę z tego, ze zawsze kiedy rozpoczyna się dyskusja o pozadanej, uniwersalnej normie, której podporzadkować nalezy wartość jednostki - powinniśmy właczać przycisk alarmowy".Prof. Marek Safjan