Tab Article

Fascynujace studium polityki międzynarodowej Polski, mocarstw zachodnich i Europy Wschodniej w latach 1918–1920 Wizja geopolityczna Piłsudskiego kontra trzy Rosje – „biała”, „czerwona” i nieimperialna Profesor Andrzej Nowak rozpoczyna opowieść o Józefie Piłsudskim z chwila jego ucieczki ze szpitala psychiatrycznego w Petersburgu 14 maja 1901 roku. Prowadzi czytelnika przez czasy rewolucji, rosyjskiej wojny domowej i pierwsze próby sowietyzacji Europy. W fascynujacy sposób pokazuje ścieranie się polskich politycznych orientacji wobec zagrozenia ze wschodu oraz problemy z partnerami – Litwa, Białorusia i Ukraina. W nowym wydaniu dodany został obszerny rozdział, obejmujacy czas od wiosny do jesieni 1920 roku. Autor skupia w nim uwagę na zmiennych koncepcjach strategicznych i decyzjach podejmowanych w tym okresie przez bolszewickie kierownictwo, przez Lenina i jego towarzyszy z Politbiura (Trockiego, Lwa Kamieniewa i Stalina). Analizuję improwizowana wówczas próbę rewolucyjnej zmiany układu geopolitycznego Europy Wschodniej, wyjścia z „czerwonego” Heartlandu Eurazji na zachód. Co znaczyła ta próba – i jej niepowodzenie latem 1920 roku? Czy chodziło o sowietyzację Polski tylko, czy tez Europy Wschodniej, a moze całej Europy po prostu? A moze w grę równiez wchodziło odnowienie imperialnej kontroli Moskwy i zgody – na zasadzie rozgraniczenia strefy tej kontroli – z sasiednim imperium: niemieckim? Jaki wpływ na porazkę tych zamiarów w roku 1920 miała akcja Piłsudskiego, albo inaczej: postawa Polski w tych miesiacach, od maja do października? Na podstawie nowej dokumentacji źródłowej (z postsowieckich archiwów) autor daje nowe odpowiedzi na te pytania. Ksiazka wyrózniona Nagroda Klio za rok 2001 i uznana za najlepsza analizę polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego. Czy Piłsudski „uratował bolszewizm”, wstrzymujac aktywność polskiego frontu wschodniego w momencie szczytowego powodzenia ofensywy Denikina na Moskwę jesienia 1919 roku? Czy to raczej Denikin powinien był zrezygnować z nieugiętej wierności hasłu jednego, niepodzielnego imperium, by pozyskać przeciw bolszewikom jedyna realna pomoc, jaka była w jego zasięgu – pomoc Polski, a takze innych nierosyjskich narodów dawnego Cesarstwa Rosyjskiego? Czy z kolei Piłsudski nie mógł przyjać oferty pokoju, z jaka wiosna 1920 roku wystapiła sowiecka dyplomacja, i oszczędzić w ten sposób Polsce krwawej kampanii od kwietnia do października tegoz roku? Czy jednak realnie Lenin kiedykolwiek – przed warszawska i niemeńska klęska Armii Czerwonej – oferował Polsce coś innego niz kolejne formuły sowietyzacji? To tylko znane, moze najczęściej powtarzane i publicystycznie uproszczone pytania, na które – między innymi – staram się znaleźć tutaj odpowiedź: rzetelna, nieuproszczona, uwzględniajaca jak najwięcej danych historycznego kontekstu. Andrzej Nowak