Tab Article

II wojnę światowa przetrwało w Polsce ledwie kilkadziesiat tysięcy żydów. Wszyscy przezyli niewyobrazalny koszmar, a ich drogi ku ocaleniu były rózne. Uldze wyzwolenia towarzyszyła silna potrzeba rozliczeń i wymierzenia sprawiedliwości. Jeszcze przed formalnym końcem wojny rozpoczał działalność Sad Społeczny przy Centralnym Komitecie żydów w Polsce. Odbywały się przed nim procesy oskarzonych o kolaborację i działanie na szkodę narodu zydowskiego. Był to sad niezwykły – nie mógł skazać na więzienie ani grzywnę, mógł potępić, wydalić ze społeczności zydowskiej. Wyroki nie dotyczyły przestępstw, lecz spraw zasadniczych, dobra i zła, granicy walki o przetrwanie. Dlatego dla niektórych były druzgoczace. Jakub Szymczak odtwarza procesy Szapsela Rotholca, słynnego boksera i policjanta w getcie w Warszawie, Wiery Gran, uwielbianej śpiewaczki, która występowała w getcie, oraz Michała Weicherta, działacza powołanej za przyzwoleniem okupantów żydowskiej Samopomocy Społecznej, i innych. Interesuja go nie tylko fakty, lecz przede wszystkim ludzkie postawy wobec Zagłady. Bo wszyscy jego bohaterowie, bez względu na to, jak zostali osadzeni przed współczesnych, swoje najtrudniejsze decyzje podejmowali w sytuacji ekstremalnej.