Tab Article

Baruch (lub Benedykt) Spinoza (1632-77) pochodził z zydowskiej rodziny zyjacej w Niderlandach, za swoje poglady został usunięty z gminy, studiował scholastykę chrześcijańska, naukli przyrodnicze, filozofię (zwł. Kartezjusza i Hobbesa); jego filozofię określa się jako panteizm racjonalistyczny: racjonalizm (od Kartezjusza), naturalizm (od Hobbesa) i panteizm (od Majmonidesa), był tez Spinoza wyznawca teorii wolnościowych w zyciu społecznym, propagował tolerancję, jego "Traktat teologiczno-polityczny" znalazł się na Indeksie Dzieł Zakazanych. Najwazniejszym z dzieł Spinozy, w którym zawarł nie tylko filozofię moralna, ale cały jego system filozoficzny jest właśnie Etyka, wydana dopiero po jego śmierci. Informacja, ze zamierza wydać kolejne ateistyczne dzieło tak przeraziła niderlandzkie duchowieństwo, ze w obawie o reperkusje publikacji za zycia zaniechał. Jak pisze B.A.G. Fuller W Etyce Spinoza podejmuje zadanierozwinięcia pełnego systemu filozoficznegow formie geometrycznej, gdzie kazde twierdzenie ma wynikać ze swoich poprzedników z taka sama koniecznościa, jaka rzadzidedukowaniem jednego twierdzenia Euklidesa z innego. Zaczyna od tego, ze formułuje szereg definicji, które opieraja sięna szeroko zakreślonych koniecznościach i dystynkcjach myśli i doświadczenia. Stosujac te definicje do wszechświata i rozwijajac wynikajace stad szeregi twierdzeń musimy kierować się aksjomatami, takimi jak prawo sprzeczności wewnętrznej i prawo wyłaczonego środka, jak zasada racji dostatecznej oraz załozenie, ze natura tego co rzeczywiste jest racjonalna, oraz, ze rozum jest sprawdzinem prawdy. Stad się okazuje, ze jako ostatecznie realne jest tylko to co mozemy sobie przedstawić jako (...) to, co samo z siebie istnieje. Spinoza podejmuje geometryczny dowód, iz jedynie wszechświat czyli całość istnieniaspełnia te szeczgólne warunki, jakie stawia rozum w odniesieniu do tego, co będzie uwazał za rzeczywiste i ze tylko to taki wszechświat (...) istnieje. Taka istotę, taka rzeczywistość nazywa Spinoza Bogiem - przy czym nalezy pamiętać, iz Boga rozumie Spinoza nie osobowo ale jako substancję. - rozumiana jako rozciagły, przestrzenny porzadek rzeczy i niematerialny, nierozciagły system myśli. Bóg nie jest tu przyczyna sprawcza ani celem wszechświata. Rozwaza w Etyce oprócz natury Boga, takze naturę człowieka wg tej samej metodologii, wychodzac z aksjomatu iz Istota człowieka nie obejmuje koniecznego istnienia, to znaczy, na mocy porzadku przyrody moze się równie dobrze zdarzyć, zeby ten lub ów człowiek istniał, jak tez zeby nie istniał.