Tab Article

Przekład: Maria Kurecka i Witold Wirpsza
Wstęp i opracowanie: Hubert Orłowski


Powieści Manna wyczekiwano z niecierpliwościa, czego najlepszym dowodem był wysyp recenzji i komentarzy po jej wydaniu w 1947 roku. Spodziewano się, ze ksiazka udzieli odpowiedzi na pytanie, dlaczego naród `poetów i myślicieli` stał się na dwanaście lat ojczyzna `sędziów i katów` (słowa Karla Krausa). Nie powinno zatem dziwić, ze interpretacja `Doktora Faustusa` jako powieści-paraboli zdominowała jej recepcję, a stawianie znaku równości między kuszeniem Adriana Leverkühna a uwiedzeniem narodu niemieckiego przez nazizm stało się czytelniczym nawykiem. Huber Orłowski we `Wstępie` do niniejszej edycji zwraca uwagę na nurt kontestujacy tę tradycję. Przywołuje m.in. opinię Stanisława Lema: `Diabeł faszyzmu to wielki i straszny skutek przyczyn małych i trywialnych, to reakcja lawinowa, zapoczatkowana rozkładem społecznym. Tak więc `Doktor Faustus` milczy o Niemcach z czasów połowy naszego stulecia. Opowiada podniosła historię pewnego artysty, który miał szczęście wyjatkowe przezyć tragedię, a zatem rzecz pełna najgłębszej wymowy cierpienia uzasadnionego, winy i kary zasłuzonej`. Komukolwiek przyznamy rację, `Doktor Faustus` pozostanie arcydziełem sztuki powieściowej XX wieku.

`Samotny myśliciel i badacz, teolog i psycholog w swej pustelni, który w pozadaniu rozkoszy światowych i władzy nad światem zapisuje własna duszę diabłu - czyz nie nastał teraz właściwy moment, aby w tym obrazie ujrzeć Niemcy, dziś, gdy Niemcy dosłownie diabli wzięli. Wielkim błędem sagi i dramatu jest to, ze nie wiaza Fausta z muzyka. Musiał być muzykalny, musiał być muzykiem. Muzyka jest obszarem demonicznym`.
Thomas Mann, `Niemcy i naród niemiecki`

`Doktor Faustus` juz w chwili powstania [...] stał się jednym z wazniejszych punktów w powojennej dyskusji na temat niemieckiej tozsamości. Dyskusja ta trwa do dzisiaj, do dzisiaj tez ksiazka Tomasza Manna odgrywa w niej istotna rolę. Ale obok tej dyskusji toczy się inna: to dyskusja na temat autonomii sztuki, suwerenności literatury. I tu równiez powieść Manna odgrywa rolę znaczaca: ta ksiazka bardziej niz wszystkie inne jego dokonania skupia uwagę na etycznym wymiarze dzieła literackiego`.
Leszek Szaruga


Thomas Mann (1875-1955) - wybitny prozaik niemiecki, od 1933 roku na emigracji, autor esejów, pism publicystycznych i autobiograficznych oraz dzienników. Laureat Literackiej Nagrody Nobla z roku 1929 za powieść `Buddenbrookowie` (1901). Jego najwazniejsze dzieła to opowiadanie `Śmierć w Wenecji` (1912) oraz powieści: `Czarodziejska góra` (1924), `Józef i jego bracia` (tetralogia publikowana w latach 1933-1943), `Doktor Faustus` (1947) i `Wyznania hochsztaplera Feliksa Krulla` (1954). W 1936 roku został pozbawiony niemieckiego obywatelstwa. Od października 1940 roku nadawał za pośrednictwem BBC comiesięczne mowy do niemieckich słuchaczy `Deutsche Hörer!`. Był reinterpretatorem niemieckiej tradycji romantycznej, a w swoich utworach często poruszał watki biblijne. Jego powieści maja głęboko intelektualny i humanistyczny charakter.